Petar Stojanović bio je prvi srpski kompozitor koji je stekao međunarodni renome, a malo je poznato da je u Banjaluci prije 110 godina priređen njegov violinski koncert.
Zanimljivu zabilješku o tom događaju na svom „Fejsbuk“ profilu objavio je banjalučki istoričar Zoran Pejašinović.
-Početkom aprila 1914. godine u Banjaluci zbio se nesvakidašnji muzički događaj. Naime, u gradu na Vrbasu priređen je violinski „koncerat” Petra Stojanovića, „našeg najizvođenijeg kompozitora u Beču, Pragu, Budimpešti’’ – navodi Pejašinovič.
Stojanović je, inače, rođen 1877. godine u Tabanu, srpskoj četvrti u Budimu.
-Otac mu je bio horovođa i muzičar-amater, prijatelj Kornelija Stankovića. U rodnom gradu Petar je studirao violinu kod čuvenog profesora Jenea Hubaja. Potom je prešao u Beč i tamo diplomirao na konzervatorijumu i to čak na tri odsjeka – violina, opšta kompozicija i scensko-operska kompozicija. Njegov talenat je prepoznat, što potvrđuje činjenica da je Stojanovićev prvenac iz 1904. godine (Prvi koncert za violinu i orkestar u de-molu) nagrađen državnom nagradom, a potom i Betovenovom nagradom u Bonu – podsjeća Pejašinović.
Bio je Stojanović i plodan kompozitor, pa će ukupno napisati preko 130 djela.
Godine 1925, navodi Pejašinović, preseliće u Beograd, gdje će postati profesor violine i direktor Muzičke škole „Stanković’’, a 1937. godine i jedan od osnivača i profesor Muzičke akademije u Beogradu.
-Pomenuti banjalučki koncert nekako s proljeća 1914. godine izazvao je veliku pažnju. Kako tvrdi anonimni dopisnik novosadske „Zastave’’, bilo je to „umjetničko uživanje prvog reda”, jer je Pera Stojanović „veštak na violini i ujedno kompozitor”, cijenjen i daleko van granica naše otadžbine. Veći dio programa „sačinjavahu njegove kompozicije’’, a njih je publika primila „”sa velikim oduševljenjem i divljenjem’’. Svaka tačka bila je nagrađena burnim aplauzom, pa su prisutni „sa nekom zebnjom u duši gledali kako se malo po malo primiče kraj tome umjetničkom uživanju’’. Stojanović je, čitamo, umio da pojedine tačke izvede „sa toliko virtuoznosti, osjećaja, života i temperamenta, te se pričini, da je violina za čas poprimila čovječiji život pun najfinijih, najljepših i najdubljih osjećaja koji duboko prodiru u slušaočevu dušu’’ – podsjeća Pejašinović.
Kako su pisale novine, Stojanović je sa sobom poveo i „jednog mladog, 15 godišnjeg virtuoza na klaviru, koji je svojim vanredno lijepim sviranjem izazvao u publici također buru oduševljenja’’.
-Dodaje se da se mladić zove „Weidlich’’, a saznajemo da je riječ je o Fricu Vajdlihu (1898-1952), tadašnjem studentu, kasnije dirigentu bečke opere i upravniku konzervatorija u Insbruku.
Bilo je to varljivo proljeće 1914. godine u Banjaluci. Vjerujemo da je malo ko od prisutnih na koncertu slutio da je to, cvajgovski rečeno, sumrak jedne mirne, gotovo sladunjave epohe. Samo dva-tri mjeseca kasnije Vajdlih će biti pozvan da violinu i gudalo zamijeni puškom i bajonetom… – navodi Pejašinović.
S.M.
