Sveta djeca – mučenici jastrebarski i sisački, žrtve genocida nad srpskim narodom u “NDH”, upisanu u diptihe svetih Pravoslavne Crkve odlukom Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Patrijaršije iz 2022. godine, molitveno se slave danas, 13. jula, saopšteno je iz SPC.
Prvu ikonu Svetih novomučenika – mladenaca jastrebarskih, uradile su monahinje manastira Svetog Vasilija Ostroškog u Bijeljini 2021. godine, a nju je episkop zvorničko-tuzlanski Fotije darivao Eparhiji gornjokarlovačkoj.
Inicijativom i trudom episkopa gornjokarlovačkog Gerasima, Sveti Arhijerejski Sabor 21. maja 2022. godine donio je odluku: “Na osnovu predanja Pravoslavne Crkve, a shodno članu 69. tačka 8) Ustava SPC, djecu mučenike jastrebarske i sisačke pribrojati Liku Svetih”.
Njihov pomen se obijeležava 13. jula/31. juna, podsjeća se u saopštenju SPC.
SPC u saopštenju prenosi tekst đakona Budimira Kokotovića, objavljen u kalendaru crkve za 2023. godinu u kojem se, između ostalog, navodi da je dječji logor u Jastrebarskom, nadomak Karlovca, bio je jedan od nekoliko logora za srpsku djecu u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.
Logor je osnovan pod imenom “Prihvatilište za djecu izbjeglica”, a osnovalo ga je Ministarstvo udružbe NDH, sa zadatkom da se iz ostalih logora tu sakupe deca i odgajaju u ustaškom duhu, po uzoru na janičare.
Objavljeni izvori navode da je prvi transport djece krenuo iz Zagreba 11. jula 1942. godine i stigao u Jastrebarsko nekoliko dana kasnije.
Dječji logor u Sisku otvoren je 3. avgusta 1942. godine, kada je dovedeno oko 1.300 dece iz logora Mlaka i Stara Gradiška.
Logor je bio smješten u osnovnoj školi u Sisku, solani Reis, samostanu sestara reda Sv. Vinka i Sokolskom domu.
U Sisak je stiglo do kraja oktobra 1942. godine u nekoliko transporta više od 7.000 srpske djece sa područja Kozare, Banije, Like, Korduna i Slavonije.
Jedan od najpotresnijih objavljenih dokumenata koji govori o umiranju nedužne dece u Jastrebarskom je bilježnica čuvara mjesnog groblja Franje Ilovara. Postupajući prema naređenjima danima je sahranjivao mrtve mališane i o tome vodio dnevnik.
Dečija tela, kako navodi grobar, bila su spakovana u kutije i sanduke. Da bi ih što više stalo u jedan sanduk, silom su zatvarani sanduci.
U jednoj “kištri” (sanduku) moglo je biti i do desetoro djece. Sveska Franje Ilovara najtužniji je svjedok dečijeg stradanja u tom ustaškom logoru. Čuvar groblja je svoje “radne dane” računao na “kune” i “komade”. Račune je svojim potpisom ovjeravala časna Gaudiencija.
Svesku je opisao Dragoje Lukić u svojim knjigama. Na prvoj strani dnevnika zapisano je da je samo 22. jula 1942. godine sahranjeno 107 dece. Onda stoji račun i potvrda: “Primio na račun kopanja grobova 10.000 kuna za sto komada djece pokopane”. Na sledećem listiću je zabilješka: “Račun za ukop – 243 komada djece x 150 kuna – 36.450 kuna”. Od 22. jula do 11. avgusta 1942. godine grobar je svakoga dana zapisivao koliko je pokopano muške, a koliko ženske djece. Kraj svakog datuma ispod slova koja su označavala pol, zapisivao je cifre ili unosio samo uspravne crtice, svaka crtica predstavljala je jednu smrt.
Kroz dječji logor Jastrebarsko, u periodu od 11. jula 1942. do 26. avgusta 1942. godine prema nekim dokumentima prošlo je 3.336 mahom srpske djece, od toga više od 2.000 sa Kozare.
Za nepunih mjesec i po dana u ovom logoru “zvanično” je umoreno 768 djece, uzrasta od nekoliko mjeseci do 14 godina. Na spomeniku je naveden broj od 468 umorenih zatočenika dječjeg logora, ali prava istina možda nikada neće ni biti otkrivena.
Istraživač Dragoje Lukić je na jednom mjestu naveo brojku od 1.011, a na drugom 1.026 umrle djece, računajući svakako Jastrebarsko i Rijeku, kao i decu iz Jastrebarskog koja su umrla u zagrebačkim bolnicama.
Arhiv Jugoslavije u Beogradu posjeduje fond “Savezna Komisija za popis žrtava rata 1941-1945. Bosna i Hercegovina”, (fond 179, XXXIV, 46, A. 93) u kojem je i spisak 560 imena djece koja su postradala u Jastrebarskom. Nažalost, mnoge porodice čija su deca postradala nisu preživjele grozote ratnog vihora.
Četvrta kordunaška brigada NOVJ zauzela je Jastrebarsko 26. avgusta 1942. godine, nakon čega je logor zatvoren. Komandant brigade Nikola Vidović navodi da su u logoru zatekli 727 zatočene djece. Dječji logor u Sisku zatvoren je 8. januara 1943. godine.
